Wat is de PSA-waarde?

PSA staat voor Prostaat Specifiek Antigeen.

Het PSA is een eiwit dat dient voor het vloeibaar maken van het sperma. Het wordt door de cellen van de prostaat aangemaakt. Deze waarde oftewel dit antigeen wordt bij een kwaadaardige verandering over het algemeen in verhoogde mate geproduceerd wat een verhoging van de PSA-waarde tot gevolg heeft.

Maar ook leeftijd gerelateerde of acute aandoeningen van de prostaat kunnen tot een verhoging leiden. Daarom zal een verhoogde PSA-waarde nader verklaart moeten worden. Een MRI-onderzoek van de prostaat is dan aanbevolen, omdat daarmee afwijkingen vastgesteld kunnen worden die tot de verhoging van de PSA-waarde leiden.

De PSA-waarde wordt via een bloedtest bepaald.

Hoe is de PSA-waarde samengesteld?

PSA-waarde

De totale PSA-waarde is samengesteld uit de complexe PSA (gebonden) en de vrije PSA.

Complexe PSA

De complexe PSA-waarde geeft informatie over het aandeel van PSA wat verbonden is aan de bloedeiwitten. Dus hoe hoog de eiwitconcentratie is.

Prostaatkanker bevat doorgaans meer gebonden eiwitten dan gezonde cellen en geeft daarmee een hogere eiwitconcentratie aan.

Vrije PSA

Het vrije PSA geeft aan hoeveel deeltjes van het PSA in het bloed aanwezig zijn.

PSA-Quotiënt

Het PSA-Quotiënt wordt berekend door het vrije PSA te delen door het totale PSA. Als de waarde onder 20% ligt geeft dat een verhoogde eiwitconcentratie weer. Kankercellen vormen doorgaans meer eiwit respectievelijk meer PSA. Derhalve kan prostaatkanker de PSA-waarde verhogen.

Indien het PSA-Quotiënt boven 20% ligt geeft dat een kleinere eiwitconcentratie aan en is het minder waarschijnlijk dat er sprake van kanker is.

Helemaal betrouwbaar is het PSA-Quotiënt niet omdat er veel afwijkingen kunnen optreden. Wij als ALTA-kliniek vertrouwen niet alleen op de PSA-Quotiënten, maar gebruiken deze waardes slechts als extra bevestiging bij de MRI-scan resultaten.

De PSA-waarde als controleur en niet als diagnose

Het is onmogelijk om alleen op basis van de PSA-waarde een ziekte aan de prostaat vast te stellen.

De PSA-waarde kan zowel bij een kwaadaardige, acute of ouderdoms gerelateerde ziekte stijgen.

Er zijn mannen die deze 3 prostaatziektes gelijktijdig hebben. Deze 3 ziektes kunnen elk afzonderlijk een zeer verschillende invloed op de PSA-waardes hebben maar gezamenlijk tot een stijging van de PSA-waardes geleid hebben.

Dat betekent dat de PSA-waarde over het algemeen op alle veranderingen in de prostaat reageert en dat deze door een stijging of soms ook door schommelingen in de waardes optreedt.

De PSA-waarde is een goede controleur en dient alleen daarvoor ingezet te worden. De hoogte van de PSA-waarde kan geen informatie geven over de aard van de verandering (respectievelijk ziekte) van de prostaat en is niet geschikt om een diagnose te stellen.

De Diagnosesteller is het MRI-onderzoek van de prostaat.

Met dit onderzoek worden HD-opnames gemaakt, welke de verschillende veranderingen aan de prostaat zichtbaar maken. Het onderzoek produceert honderden opnames van de prostaat vanuit diverse vlakken. Door gebruik te maken van de nieuwste techniek en software kunnen in een vroeg stadium veranderingen gediagnostiseerd worden.

Oorzaken van een verhoogde PSA-waarde

Door prostaatkanker wordt de PSA-waarde verhoogd. Omdat prostaatkanker in 1e instantie een kwaadaardige verandering van de cel is, heeft een man geen mogelijkheid prostaatkanker in een vroeg stadium op te sporen omdat er geen symptomen merkbaar zijn. De beste herkenning in het vroege stadium is dan ook via de PSA-waarde. Deze waardes en hoe u deze moet interpreteren vindt u in de PSA-tabel.

Naast prostaatkanker kunnen ook leeftijdgebonden prostaatvergroting (benigne Prostatahyperplasie: BPH), een ontsteking of een urineweginfectie tot een verhoogde PSA-waarde leiden.

De PSA-waarde in verhouding tot uw eigen prostaat

De PSA-waarde is veelal de 1 confrontatie met de eigen prostaat. Doorgaans voelen mannen hun prostaat niet en kunnen het diepliggende orgaan ook niet zien. Daarnaast zijn veel mannen onbekend met de functie van dit orgaan.

Dat kan snel veranderen als de huisarts of de uroloog een verhoogde PSA-waarde vaststelt. In deze situatie beginnen de getroffen mannen zich meestal met de prostaat bezig te houden.
Bij jongere mannen treden vaak acute aandoeningen op zoals infecties of ontstekingen. Bij mannen van een gemiddelde leeftijd kunnen daarnaast ook leeftijdgebonden prostaatvergroting of prostaatkanker de oorzaak zijn.

Het is dus belangrijk bij iedere afzonderlijke man te differentiëren wat de veroorzaker is van een verhoogde PSA-waarde. Om de oorzaak goed te kunnen bepalen, wordt een MRI-onderzoek van de prostaat aangeraden.

Verloop van de PSA-waardes

PSA-waardes die binnen de norm liggen moeten onderzocht worden indien het verloop daarvan stijgend is. De PSA-waarde kan bijvoorbeeld bij een kwaadaardige prostaatkanker in het vroege stadium onder de 4ng/ml liggen. Bij de jaarlijkse controle wordt echter een regelmatige verhoging gemeten bijvoorbeeld van 2 naar 3 ng/ml.

Is de PSA-waarde boven 4ng/ml en stijgt deze dan is een verklaring daarvan nog dringender. Daarom adviseren wij vroegtijdig met een regelmatig controle van PSA-waardes te beginnen. Echter kan een regelmatige controle van de PSA-waardes, bijvoorbeeld elke 3 maanden, niet de oorzaak van de stijgende PSA verklaren.

Familiaire erfelijkheid en vroegtijdige bepaling van de PSA-waardes

Een familiaire of erfelijke aanleg mag niet onderschat worden. Als bijvoorbeeld de vader prostaatkanker gehad heeft, is de waarschijnlijkheid dat de zoon deze aandoening ook zal krijgen veel hoger dan bij mannen zonder die erfelijke belasting.

Wij stellen regelmatig bij onze patiënten vast dat bij degene die familiair belast zijn kanker vroeger optreedt dan bij de vader. Wij adviseren deze patiënten dan ook vroegtijdig, vanaf het 40e levensjaar, met de controle van de PSA-waardes te beginnen om vroegtijdig op afwijkingen te kunnen reageren.

Hogere PSA-waarde, geen klachten en dan toch een onderzoek van de Prostaat?

Dat de prostaat nader onderzocht dient te worden terwijl er geen klachten zijn, valt voor de meeste mannen moeilijk te begrijpen. Meer dan 90% van onze patiënten voelen zich over het algemeen gezond. Een leeftijdsgebonden prostaatvergroting kan eerder meer klachten geven dan prostaatkanker. De grootste angst bij mannen blijft dat zich achter een stijgende PSA-waarde een kwaadaardige ziekte verschuilt.

Met een MRI-onderzoek kunnen wij de oorzaak bepalen die tot een hogere PSA-waarde geleid heeft.

Welke ziektes kunnen tot een verhoging van de PSA waarde leiden?

1. Leeftijdsgebonden prostaatvergroting (benigne Prostatahyperplasie)

Een sterke prostaatvergroting kan de PSA-waarde beïnvloeden. Bij het ouder worden neemt het volume van de prostaat toe. De volumetoename betekent dat de prostaat zich in totaal vergroot. De vergroting ontstaat echter alleen in de kern van de prostaat (transitionale zone). Dat betekent dat de knopen (Adenome) in de prostaatkern groeien, waardoor de buitenzone (periphere zone) smaller wordt. Een vergroting wordt door een man dan ook niet altijd waargenomen. Meestal wordt de vergroting merkbaar door een verhoogde aandrang tot plassen.

2. Leeftijdsgebonden prostaatvergroting met een chronische ontsteking

Naast de vergroting kan ook chronische ontsteking invloed op de PSA-waarde hebben. Beide kunnen onafhankelijk van elkaar en meestal verschillend sterk op de PSA-waarde uitwerken.

3. Leeftijdsgebonden prostaatvergroting met prostaatkanker

Veel mannen denken dat er een verhoogde PSA-waarde is omdat de uroloog een vergrote prostaat heeft vastgesteld. Zeker heeft een prostaatvergroting invloed op de PSA-waarde, echter kan in sommige gevallen een onderliggend kankergezwel tot een voortdurende stijging voeren.

4. Leeftijdsgebonden prostaatvergroting en acute prostaatontsteking (Prostatitis)

Bij een acute Prostatitis is de prostaat doorgaans door de zwelling merkbaar vergroot. De PSA-waarde loopt bij acute Prostatitis sterk op. De getroffen man kan de acute prostaatontsteking bijvoorbeeld door een branderig gevoel bij het plassen merken.

5. Leeftijdsgebonden prostaatvergroting met 2 kankergezwellen

Het is niet zeldzaam dat mannen 2 kwaadaardige gezwellen op 2 verschillende plaatsen hebben.

Het ene gezwel kan in de buitenzone liggen en het andere in de prostaatkern. Deze kwaadaardige gezwellen kunnen verschillend zijn in kwaadaardigheid, uitzaaiing en grootte.

Daarnaast kan een verhoging van de PSA-waarde ook nog door een vergroting en een chronische ontsteking beïnvloed worden.